آنچه باید درباره توده‌های مغزی خوش‌خیم و بدخیم بدانید

توده‌های مغزی مجموعه‌ای از سلول‌ها هستند که به طور غیرعادی در مغز رشد می‌کنند. این توده‌ها می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند و بسته به نوع، موقعیت و اندازه‌شان، علائم مختلفی ایجاد کنند. درک این تفاوت‌ها می‌تواند در تشخیص و انتخاب مسیر درمانی مناسب بسیار حیاتی باشد.

توده‌های خوش‌خیم مغزی

مشخصات رشد: توده‌های خوش‌خیم مغزی معمولاً با سرعت آهسته‌تری رشد می‌کنند. این نوع توده‌ها معمولاً محدود به منطقه‌ای خاص هستند و به ندرت فراتر از مرزهای طبیعی خود پیشروی می‌کنند. به دلیل رشد آهسته، گاهی اوقات تشخیص آن‌ها در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم بسیار دیر ظاهر می‌شوند.
پتانسیل تهاجمی: اگرچه خوش‌خیم هستند، اما ممکن است در صورت قرار گرفتن در مکان‌های حساس مغزی مانند نواحی کنترل حرکتی، بینایی یا تعادل، باعث علائم جدی شوند. فشار ناشی از توده می‌تواند باعث سردرد، دوبینی، یا حتی اختلالات حرکتی شود.

برخی از آنها در ادامه لیست شده است:

مننژیوما (Meningioma): مننژیوما شایع‌ترین تومور مغزی است که بیشتر در زنان دیده می‌شود. این تومورها معمولاً خوش‌خیم هستند و به آرامی رشد می‌کنند، اما گاهی اوقات پس از درمان دوباره بازمی‌گردند.

آدنوما هیپوفیز (Pituitary Adenoma): این نوع تومور در غده هیپوفیز رشد می‌کند و می‌تواند مشکلات بینایی و هورمونی ایجاد کند. خوشبختانه، این تومورها قابل درمان با جراحی یا دارو هستند و خوش‌خیم محسوب می‌شوند.

کرانیوفارنژیوما (Craniopharyngioma): این تومورها نزدیک غده هیپوفیز رشد کرده و می‌توانند به اعصاب و رگ‌های خونی فشار آورند. اغلب کودکان و بزرگسالان بالای ۵۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

شوانوما (Schwannoma): این تومورها معمولاً بر روی اعصاب شنوایی رشد می‌کنند و می‌توانند باعث کاهش شنوایی شوند. گاهی اوقات نیز می‌توانند بر روی دیگر اعصاب صورتی تأثیر بگذارند و درد ایجاد کنند.

آنژیوفیبروما نازوفارنژیال (Nasopharyngeal Angiofibroma): این تومور خوش‌خیم معمولاً در نوجوانان پسر دیده می‌شود و می‌تواند علائمی مانند گرفتگی و خونریزی بینی ایجاد کند.

تومور پلکسوس کوروئید (Choroid Plexus Tumor): این تومورها در بخشی از مغز که مایع مغزی-نخاعی تولید می‌کند، رشد می‌یابند و اغلب در کودکان زیر دو سال دیده می‌شوند. می‌توانند باعث فشار بر مغز و افزایش حجم جمجمه شوند.

تومور نورواپیتلیال دیسمبریوپلاستیک (Dysembryoplastic Neuroepithelial Tumor): این تومور نادر که از ترکیب نورون‌ها و سلول‌های حمایتی تشکیل شده، بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ داده و می‌تواند منجر به تشنج شود.

نوروفیبروما (Neurofibroma): نوروفیبروماها تومورهای خوش‌خیمی هستند که می‌توانند در هر جای بدن بر روی اعصاب رشد کنند و اغلب بدون درد هستند.

همانژیوبلاستوما (Hemangioblastoma): این تومورهای خوش‌خیم رگ‌های خونی می‌توانند در مغز تشکیل شده و معمولاً از طریق جراحی قابل برداشتن هستند.

کندروما (Chondroma): کندروماها تومورهای نادری هستند که از غضروف ساخته شده و ممکن است باعث فشار بر مغز شوند، به خصوص اگر در مناطق حساس رشد کنند.

تومور سلول‌های غول‌آسا (Giant Cell Tumor): این تومورهای استخوانی خوش‌خیم معمولاً استخوان‌های دست و پا را تحت تأثیر قرار می‌دهند و می‌توانند در جمجمه نیز یافت شوند.

استئوما (Osteoma): استئوماها تومورهای استخوانی خوش‌خیمی هستند که عمدتاً در استخوان‌های پایه جمجمه و صورت رشد می‌کنند و معمولاً علامتی ایجاد نمی‌کنند.

توده‌های بدخیم مغزی

مشخصات رشد: توده‌های بدخیم، که اغلب به عنوان تومورهای سرطانی شناخته می‌شوند، با سرعت بیشتری نسبت به توده‌های خوش‌خیم رشد می‌کنند. این تومورها می‌توانند به سرعت به بافت‌های مغزی مجاور تهاجم برده و آن‌ها را تخریب کنند. سرعت رشد بالا و قابلیت تهاجمی آن‌ها باعث می‌شود که درمان فوری‌تری نیاز داشته باشند.
پتانسیل متاستاز: یکی از خطرناک‌ترین ویژگی‌های توده‌های بدخیم این است که می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. متاستاز می‌تواند از طریق جریان خون یا لنف اتفاق بیفتد و باعث ایجاد تومورهای جدید در سایر نقاط بدن شود.

برخی از آنها در ادامه لیست شده است:

کوردوما (Chordoma): کوردوما نوعی سرطان استخوانی نادر است که معمولاً در پایه جمجمه یا کمر پیدا می‌شود. این تومورها آرام رشد می‌کنند اما می‌توانند به استخوان‌ها و بافت‌های عصبی نزدیک نفوذ کنند و باعث مشکل شوند.

کندروسارکوما (Chondrosarcoma): کندروسارکوما یک نوع سرطان استخوان است که غضروف‌ها را درگیر می‌کند. این تومور بیشتر در افراد بین ۵۰ تا ۷۰ ساله رشد می‌کند و گاهی اوقات می‌تواند خیلی تهاجمی باشد.

مدولوبلاستوما (Medulloblastoma): مدولوبلاستوما شایع‌ترین تومور مغزی بدخیم در کودکان است و معمولاً در قسمت پایینی مغز رشد می‌کند. این تومور بیشتر در کودکان بین ۵ تا ۹ ساله دیده می‌شود.

نوروبلاستوما بویایی (Olfactory Neuroblastoma): این نوع سرطان بسیار نادر است که در بینی شکل می‌گیرد و ممکن است بویایی را تحت تأثیر قرار دهد و باعث خونریزی بینی و مشکلات تنفسی شود.

لنفوما (Lymphoma): لنفوما سرطانی است که در سیستم لنفاوی بدن شکل می‌گیرد و می‌تواند به مغز گسترش یابد. این تومور اغلب با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی درمان می‌شود.

گلیوسارکوما (Gliosarcoma): گلیوسارکوما نوعی تومور نادر است که می‌تواند به سرعت گسترش یابد و معمولاً در برابر درمان مقاوم است.

رابدومیوسارکوما (Rhabdomyosarcoma): رابدومیوسارکوما نوعی سرطان نادر بافت نرم است که از عضلات شروع می‌شود و اغلب در سر و گردن کودکان دیده می‌شود. این سرطان ممکن است باعث مشکلات در چشم‌ها یا صورت شود.

سرطان سینوس‌های پارانازال (Paranasal Sinus Cancer): این نوع سرطان در بافت‌های اطراف بینی شکل می‌گیرد و ممکن است نیاز به جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی داشته باشد.

تومور آتیپیکال تراتوئید/رابدوئید (Atypical Teratoid/Rhabdoid Tumor): این نوع تومور بسیار نادر و بدخیم است و بیشتر کودکان زیر ۶ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درمان آن شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است اما نرخ بقای پایینی دارد.

تنوع علائم بر اساس موقعیت توده: علائم ناشی از توده‌های مغزی می‌توانند به شدت متفاوت باشند، زیرا بستگی به محل توده در مغز دارد. مغز به چندین بخش تقسیم شده است، هر کدام کنترل عملکردهای خاصی را بر عهده دارند. به طور مثال، توده‌ای که در نزدیکی لوب فرونتال واقع شده باشد، ممکن است باعث تغییرات در رفتار، تصمیم‌گیری یا شخصیت شود، در حالی که توده‌ای در لوب اکسیپیتال ممکن است تأثیراتی بر بینایی فرد داشته باشد.

سردرد‌های شدید و مداوم: یکی از شایع‌ترین علائم توده‌های مغزی، سردرد است. این سردردها ممکن است به دلیل فشاری که توده بر بافت‌های مغز و پرده‌های اطراف آن وارد می‌کند، ایجاد شود. سردردهای ناشی از توده‌های مغزی معمولاً صبح‌ها شدیدتر هستند و با استفراغ همراه می‌شوند.

تغییرات بینایی: توده‌هایی که در نزدیکی نواحی مسئول بینایی مغز، مانند لوب اکسیپیتال یا مسیرهای عصبی مرتبط با چشم‌ها قرار دارند، ممکن است باعث دوبینی، تاری دید یا حتی از دست دادن ناگهانی بینایی شوند.

ضعف یا بی‌حسی در اندام‌ها: توده‌های واقع در نزدیکی نواحی کنترل‌کننده حرکت در مغز، مانند لوب پاریتال، می‌توانند باعث ضعف یا بی‌حسی در دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن شوند. این نوع علائم معمولاً یک‌طرفه هستند.

تغییرات شخصیتی و رفتاری: توده‌هایی که در لوب‌های فرونتال یا تمپورال مغز واقع شده‌اند، می‌توانند تغییرات قابل توجهی در شخصیت، حافظه، توانایی‌های زبانی یا رفتارهای اجتماعی ایجاد کنند. بیماران ممکن است تغییراتی در خلق و خو، افسردگی یا تحریک‌پذیری را تجربه کنند.

تشنج: توده‌های مغزی می‌توانند باعث تشنج شوند، به ویژه اگر توده باعث ایجاد فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز شود. تشنج‌ها می‌توانند از نوع موضعی (فقط بخشی از بدن) یا عمومی (تمام بدن) باشند و در مواردی نیاز به مدیریت فوری دارند.

تصویربرداری پزشکی

تصویربرداری پزشکی نقش اساسی در تشخیص توده‌های مغزی دارد. دو روش اصلی که برای این منظور استفاده می‌شوند عبارتند از:
ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی با استفاده از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصاویر بسیار دقیقی از مغز تولید می‌کند. این روش به ویژه برای تشخیص توده‌های نرم و تفاوت‌های بافتی در مغز بسیار مؤثر است. ام‌آرآی قادر است تفاوت‌های دقیق بین بافت‌های سالم و غیرسالم را نشان دهد و به پزشکان امکان می‌دهد تا محل، اندازه و گسترش توده را با دقت بالا مشخص کنند.
سی‌تی اسکن (CT Scan): سی‌تی اسکن که با استفاده از اشعه ایکس کار می‌کند، می‌تواند تصاویر سریع و کارآمدی از مغز ارائه دهد. این روش برای تشخیص شکستگی‌های استخوانی، خونریزی‌ها و سایر تغییرات ساختاری در مغز مفید است و در موارد اورژانسی معمولاً به عنوان اولین انتخاب به کار می‌رود.

بیوپسی مغزی

در مواردی که تصویربرداری به تنهایی نتواند تعیین کند که توده خوش‌خیم است یا بدخیم، پزشک ممکن است تصمیم به انجام بیوپسی بگیرد. بیوپسی شامل برداشتن نمونه کوچکی از بافت توده و بررسی آن تحت میکروسکوپ است تا به این ترتیب نوع دقیق سلول‌ها و ماهیت توده مشخص شود.

درمان توده‌های خوش‌خیم

اگر توده‌ها علائمی ایجاد نکنند، ممکن است تنها نیاز به نظارت منظم داشته باشند. در مواردی که توده‌های خوش‌خیم علائمی ایجاد می‌کنند یا رشد می‌کنند، گزینه‌های درمانی ممکن است شامل جراحی برای خارج کردن توده یا استفاده از تکنیک‌های پرتودرمانی برای کاهش اندازه توده باشد.

درمان توده‌های بدخیم

درمان توده‌های بدخیم معمولاً شامل ترکیبی از جراحی برای حذف تا حد امکان تومور، پرتودرمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده و شیمی‌درمانی برای مقابله با هرگونه گسترش بیشتر است. این درمان‌ها به شدت بستگی به موقعیت، اندازه و نوع تومور دارد و باید به دقت توسط تیم پزشکی مدیریت شود.

در کنار درمان‌های فوق، مدیریت علائم نیز بخش مهمی از درمان توده‌ها است. این ممکن است شامل داروهای کاهنده فشار داخل جمجمه‌ای، داروهای ضد تشنج و داروهای کنترل درد باشد. حمایت روانی و توانبخشی نیز برای بهبود کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های آنها ضروری است.

به راستی، تشخیص زودهنگام توده‌های مغزی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر شانس موفقیت درمان‌ها داشته باشد. علاوه بر علائمی که قبلاً ذکر شد، بروز ناگهانی مشکلات حافظه، تغییرات در توانایی‌های کلامی یا حسی، و تشنج‌های ناگهانی نیز می‌توانند نشان‌دهنده وجود یک توده در مغز باشند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به یک متخصص اعصاب ضروری است. این اقدام نه تنها برای کاهش خطرات بالقوه جدی است، بلکه می‌تواند به حفظ کیفیت زندگی بیمار کمک کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری نماید.
اگر به دنبال بهترین جراح تومور در سبزوار هستید پیشنهاد ما به شما دکتر احمدی جراح مغز و اعصاب از جراحان با تجربه در این زمینه است که می تواند به شما کمک کند برای رزرو نوبت از این مرکز می توانید از طریق دکمه دریافت نوبت و یا تماس با شماره 05144267075 اقدام نمایید.


منابع
mayoclinic
roswellpark
hopkinsmedicine