علت فراموشی ناگهانی چیست و آیا باید نگران باشیم؟

فراموشی ناگهانی (Transient Amnesia) به وضعیتی اطلاق می‌شود که فرد بخشی از اطلاعات یا خاطرات مشخصی را به طور ناگهانی از دست می‌دهد. این مشکل می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و گاهی بهبود یابد. در مواردی ممکن است با کاهش سطح هوشیاری یا سردرگمی همراه باشد. فراموشی ناگهانی یا از دست دادن ناگهانی حافظه یکی از اختلالات شایع اما نگران‌کننده در علوم پزشکی و روان‌شناسی است که می‌تواند فرد و اطرافیانش را دچار اضطراب و نگرانی کند. علت این پدیده گاهی ساده و گذراست و گاهی نشان‌دهنده اختلالات جدی مغزی یا سیستم عصبی می‌باشد. بررسی جامع علل، انواع و علائم همراه و راه‌های پیشگیری و درمان آن اهمیت ویژه‌ای دارد.
فراموشی گذرا ناشی از استرس یا اضطراب معمولا خطر جدی ندارد اما اگر فراموشی همراه با علائم عصبی، کاهش سطح هوشیاری یا پایدار باشد می‌تواند نشانه آسیب جدی مغزی (مانند سکته مغزی، خونریزی و یا تومور مغزی) باشد. همچنین احتمال بروز بیماری‌هایی مثل صرع و اختلالات متابولیک یا حتی عفونت مغزی نیز وجود دارد که نیازمند درمان تخصصی و فوری است.

فراموشی گذرا‌ی کامل (TGA): از دست دادن ناگهانی حافظه وقایع جدید برای چند ساعت بدون آسیب دائمی؛ معمولا خودبه‌خود بهبود می‌یابد و هویت فرد حفظ می‌شود.
فراموشی روان‌زاد (Psychogenic): فراموشی به دنبال شوک یا استرس شدید رخ می‌دهد؛ فرد خاطرات مهم یا حتی هویت خود را از دست می‌دهد ولی علت مغزی ندارد و اغلب با کاهش استرس بازمی‌گردد.
فراموشی پس از ضربه سر (Post-Traumatic): بعد از آسیب فیزیکی مغز ایجاد می‌شود؛ فرد خاطرات قبل یا بعد ضربه را موقتاً از دست می‌دهد و شدت آن بسته به میزان ضربه متغیر است.
فراموشی صرعی یا تشنجی (Epileptic): حمله‌های صرع یا تشنج موقتاً حافظه را مختل می‌کنند؛ معمولاً زودگذر است و با بهبود تشنج، حافظه بازمی‌گردد.
فراموشی ناشی از اختلالات عروقی یا سکته (Vascular/Stroke): قطع خون‌رسانی یا سکته مغزی می‌تواند باعث فراموشی ناگهانی و طولانی شود؛ اغلب همراه با سایر علائم عصبی است و نیاز به درمان فوری دارد.
فراموشی ناشی از مصرف دارو یا مواد (Substance-Induced): برخی داروها یا مواد مخدر حافظه را موقتاً مختل می‌کنند؛ معمولاً پس از قطع مصرف حافظه به وضعیت قبل بازمی‌گردد.
فراموشی ناشی از اختلالات متابولیک (Metabolic): بیماری‌هایی مثل افت قند خون یا مشکلات تیروئیدی ممکن است حافظه را مختل کنند؛ اغلب گذراست و با درمان بیماری زمینه‌ای برطرف می‌شود.

گرفتن شرح حال کامل پزشکی

پزشک با پرسیدن سوال‌های دقیق درباره زمان شروع فراموشی و رویدادهای قبل و بعد و علائم همراه و سابقه بیماری فرد به تعیین علت کمک می‌کند.

معاینه عصبی و شناختی دقیق

بررسی قدرت حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت، تست‌های شناختی و سنجش تکلم و حرکات بدن برای ارزیابی اختلالات همزمان یا نشانه‌های سکته و صرع انجام می‌شود.

تصویربرداری مغزی (MRI یا CT Scan)

برای رد کردن سکته مغزی، تومور و خونریزی یا آسیب ساختاری مغز، تصویربرداری با ام‌آر‌آی یا سی‌تی‌اسکن ضروری است. در موارد مشکوک به تومور یا ضایعه مغزی پس از انجام تصویربرداری دقیق (MRI یا CT scan) باید برای تفسیر تخصصی به جراح مغز و اعصاب مراجعه شود. دکتر احمدی بهترین جراح تومور مغزی در سبزوار با تجربه عملی بالا و آشنایی با جدیدترین روش‌های درمانی انتخاب اول بیماران این منطقه است. تشخیص دقیق نوع تومور و برنامه‌ریزی درمان توسط جراح متخصص مانند دکتر احمدی نقش کلیدی در موفقیت درمان دارد.

انجام نوار مغز (EEG)

در صورتی که احتمال تشنج یا صرع باشد نوار مغزی (الکتروانسفالوگرافی) جهت تشخیص اختلال فعالیت الکتریکی مغز انجام می‌شود.

آزمایش خون و سنجش متابولیک

بررسی قند خون، عملکرد کلیه و کبد، الکترولیت‌ها، هورمون تیروئید و نشانه‌های عفونت برای شناسایی اختلالات متابولیک یا التهاب عصبی مهم است.

بررسی مصرف داروها و مواد مخدر

ارزیابی لیست داروهایی که بیمار مصرف می‌کند یا احتمال مصرف مواد مخدر و الکل برای رد فراموشی ناشی از مسمومیت دارویی انجام می‌شود.

تست‌های روان‌پزشکی (در صورت نیاز)

در موارد مشکوک به اختلالات روان‌زاد، انجام ارزیابی روان‌شناختی و مصاحبه بالینی می‌تواند به تشخیص کمک کند.

درمان علت زمینه‌ای: درمان اصلی بر مبنای برطرف کردن علت ایجادکننده فراموشی است. برای مثال اگر علت سکته مغزی باشد درمان فوری سکته با داروهای ضدلخته و مراقبت بیمارستانی الزامی است. در موارد ناشی از اختلالات متابولیک (مثل افت قند خون یا کم‌کاری تیروئید) اصلاح اختلال متابولیک توسط پزشک (تزریق گلوکز، اصلاح هورمون و غیره) انجام می‌شود.
قطع مصرف داروها یا مواد مخدر مؤثر: در صورتی که فراموشی ناشی از مصرف داروهای خاص (مثل آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها) یا مواد مخدر باشد پزشک با قطع یا جایگزینی این داروها مشکل را کنترل می‌کند.
درمان استرس و حمایت روانی: در مواردی که علت استرس یا اختلال روان‌زاد باشد درمان شامل روان‌درمانی، مشاوره روان‌شناسی، تکنیک‌های کاهش اضطراب و در صورت نیاز تجویز داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی خواهد بود.
پیشگیری از آسیب و عوارض بعدی: حمایت از بیمار برای جلوگیری از سقوط، آسیب سر یا شرایط پرخطر تا بازگشت حافظه و هوشیاری سالم اهمیت دارد. مراقبت‌های حمایتی و آموزش اطرافیان از جمله بخش‌های مهم درمان محسوب می‌شود.
توان‌بخشی و تمرین‌های شناختی: در برخی موارد خسارت مغزی، توان‌بخشی شناختی، تمرینات حافظه و کاردرمانی ذهنی و آموزش‌های تقویت تمرکز بر حسب نیاز توصیه می‌شود.
درمان علامتی: در درمان علامتی علائمی مانند سردرد و تشنج یا اختلال خواب به صورت جداگانه و با توجه به استانداردهای پزشکی درمان می‌شوند.
پیگیری منظم پزشکی: بیماران با هر نوع فراموشی ناگهانی نیاز به پیگیری منظم و بررسی مجدد توسط متخصص مغز و اعصاب دارند تا از عود دوباره یا پیشرفت بیماری جلوگیری شود.

در نتیجه فراموشی ناگهانی وضعیتی است که هم می‌تواند گذرا و کم‌خطر باشد و هم هشدار جدی برای بیماری‌های عصبی، روانی یا متابولیک به شمار رود. این اختلال ممکن است صرفاً ناشی از استرس یا شوک هیجانی باشد و بدون آسیب پایدار برطرف گردد اما در برخی موارد به علت اختلالات جدی‌تر نظیر سکته مغزی، تشنج، آسیب سر و مصرف داروها یا بیماری‌های متابولیک رخ داده و نیاز به تشخیص سریع و درمان تخصصی دارد.
با توجه به تنوع علت‌ها، شناخت علائم هشداردهنده و مراجعه به پزشک متخصص و انجام راهکارهای پیشگیرانه مثل کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و مدیریت استرس و اجتناب از ضربات سر اهمیت بالایی دارد. درمان فراموشی ناگهانی عمدتاً بر اساس رفع علت زمینه‌ای، مراقبت حمایتی و پیگیری پزشکی متمرکز است. دکتر احمدی جراح مغز و اعصاب تأکید می‌کند که شناسایی زودهنگام علت فراموشی ناگهانی و آغاز درمان تخصصی، کلید کاهش عوارض و بازگشت عملکرد حافظه است. رعایت سبک زندگی سالم و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای و چکاپ منظم سلامت مغز توصیه می‌شود. برای دریافت نوبت مشاوره می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت اقدام کنید یا با شماره 05144267075 تماس بگیرید.

منابع
www.webmd.com
my.clevelandclinic.org
www.alz.org